Tematik Analiz Kılavuzu
Nitel analizin en sık kullanılan yöntemlerinden biri olan tematik analiz ile çok önemli işler başarabilirsiniz. Herhangi bir işletme ya da kuruluş bu araştırma yöntemi ile herhangi bir konuda kendini daha iyi bir konuma yükseltebilir.
Bu kapsamlı makale, herhangi bir niteliksel veride temaları nasıl belirleyeceğinizi gösterecektir. Bu amaçla, tematik analizin tanımıyla başlayacak ve adım adım nasıl yapılacağını açıklayacaktır. Bunun yanı sıra, örnekler sunacak ve bu tür analizin yaklaşımlarının, avantajlarının ve karşılaştırmalı özelliklerinin önemini vurgulayacaktır.
Tematik analiz nedir?
Tematik analiz, nitel veri analizi yöntemlerinden biridir ve bir dizi veride tema ve örüntü aramak için kullanılır.
Genellikle bir metinde tekrarlanan fikir ve kavramlara odaklanarak onları anlamlandırmak için kullanılır. Araştırmacılar nitel verileri birçok farklı disiplinde, özellikle nitel verilerin yoğun olduğu çalışmalarda kullanarak yorumlamaktadır.
Tematik analiz adımları
Tematik analiz, temel olarak Braun ve Clarke yaklaşımıyla bilinir. Nitel araştırmada tematik analizin beş ya da bazen altı adımdan oluştuğunu belirtmişlerdir. Bu temel adımlar şunlardır:
Tematik analiz adımları
1. Veri aşinalığı
İlk olarak, herhangi bir görsel veya sesli veriyi metne dönüştürerek başlarsınız. Kodlamak için neyi, nasıl seçeceğinize karar verirsiniz. Veriye uygun amaç belirlersiniz. Bunun için veriyi birkaç kez gözden geçirin, gerekiyorsa tekrar okuyun.
2. Kod ve tema oluşturma
Kodlama kalıplarınızı oluşturun ve bileşenleri ve alt bölümleri bir araya getirin. Açıklayıcı etiketler kullanmaya dikkat edin. Özellikle bir yansıtma günlüğü tutun. Bu günlüğü, diğer araştırmacılarla iletişiminizde ve neden-sonuç ilişkilerini daha iyi anlamak için kullanabilirsiniz. Daha sonra, benzer kodları gruplandırın. Son olarak potansiyel temalar ortaya çıkacak ve araştırma konunuza yanıt verecektir.
3. Tema incelemesi
Kodlama ve belirlenen temaların doğruluğunu sağlamak için bir kez daha gözden geçirin. Kümeler arası ilişkileri ve tema tutarlılığını kontrol edin. Eksik olduğunu düşündüğünüz kısımlar varsa önceki adımlara geri dönün.
4. Tema sınıflandırması
Bu adımda, temaların neyi temsil ettiğini hassas incelemelerle belirlemek gereklidir. Etiketleme süreci tamamlanmalı ve nihai sürüm hazır olmalıdır. Bu nedenle, tanımları doğru şekilde yaptığınızdan ve araştırmanızla bağlantılı olduklarından emin olun.
5. Örnek yerleştirme
Son adım, tematik analizin bulgularını yazmaktır. Örnekler verebilir ve bunları temalarla sentezleyerek veri kanıtlarıyla dolu bir anlatı haline getirebilirsiniz.
Tematik analiz örnekleri
Bu bölümde örneklerle nitel araştırmaların tematik analizi yapılacaktır. İş tatmini ve çevrim içi alışveriş üzerine yapılmış iki farklı çalışmayı tematik analiz bağlamında değerlendirmek istediğinizi varsayalım.
Örnek #1
Şirket çalışanlarınız için yirmi soruluk açık uçlu bir anket hazırladınız. Bu anket, bağlılıklarını, sorunlarını ve işlerinden duydukları memnuniyeti ölçmek için özenle seçilmiş sorularla dolduruldu. Daha sonra sonuçları yazıya döktünüz ve tekrar eden temaları bulmaya başladınız.
Temaların çalışma saatleri, iş yükü, kariyer gelişimi ve maaş hakkında olduğunu gördünüz. Bu temaları analiz edebilir ve iş tatmini için uygun stratejiler geliştirebilirsiniz.
Örnek #2
Alışveriş uygulamanızla ilgili çevrim içi bir anket düzenlediniz. Yine, yanıtları yazıya döktünüz ve ortak temalar buldunuz. Bunlar "teknolojik zorluklar", "hatalar" ve "kampanyalar". Daha sonra bu temaları analiz edebilir ve alışveriş uygulamanızı gözden geçirip yeniden geliştirebilirsiniz.
Tematik analiz yaklaşımları
Tematik analiz çok basit bir analiz yöntemi olsa da kendine has incelikleri ve yöntemleri vardır. Araştırma sorunuzun amacına veya veri türüne bağlı olarak bu yaklaşımlardan biri sizin için daha uygun olabilir. Tematik analiz için temel yaklaşımlar şunlardır:
1. Tümevarım yaklaşımı
Tümevarımcı yaklaşım, araştırmacının veri toplama ve analiz sürecini manipüle etmesine izin vermeyen bir yöntemdir. Temalar analiz süresince kendiliğinden ortaya çıkar. Böylece, neler olup bittiğinin ortaya çıkarılmasında herhangi bir ön yargı söz konusu değildir. Bu araştırma yönteminin, özellikle araştırma konusu hakkında yeterli bilgi olmadığında bilgilendirici bir yönü vardır.
2. Tümdengelim yaklaşımı
Tümdengelim yaklaşımında, önceden belirlenmiş kategoriler ve başlangıç kodları ile başlanır. Bu nedenle öncelikle konu hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Verilerin analizinde kullanılan kodlar ile uygun düzenlemeler yapılır ve araştırma sonuçlarına ulaşılır. Bu yüzden araştırmacılar çoğunlukla hipotezlerini test etmek için tümdengelim yaklaşımını kullanırlar.
Tematik analizin avantajları ve dezavantajları
Tematik analiz öncelikle öznel bir araştırma yöntemi olarak bilinir. Dolayısıyla tematik analiz, araştırmacının yeteneğiyle doğru orantılı olarak kaliteli ya da kalitesiz sonuçlar üretebilir. Avantaj ve dezavantajları genellikle bu öznellik ekseni etrafında şekillenmektedir. Bunların başlıcaları şunlardır:
Avantajlar
- Sağladığı veriler onu çok esnek bir analiz türü haline getirmektedir. Bu veriler, keşif veya durum analizi gibi farklı veri analizi teknikleriyle birleştirilebilir.
- Büyük veri kümeleri için kullanıma uygundur.
- Özel programlar, programlama dilleri veya karmaşık analizler gerektirmeyen basit bir yöntemdir.
- Herhangi bir video, resim, metin veya sesi inceleyebileceğiniz çeşitli veri kümesi fırsatlarına sahip bir analiz türüdür.
Dezavantajlar
- Öznel olduğundan araştırmacının bakış açısı sonuçları etkileyebilir.
- Takip edilecek katı kurallar veya yöntemler yoktur. Araştırmacı öznel deneyimine göre ilerleyebilir.
- Ortak özellikler gösteren veri kalıpları sonucu açıklamak için her zaman yeterli olmayabilir. Analizin sonucunda, basitleştirme gibi bir sorun ortaya çıkabilir.
- Veri kodlama ve tema sıralama süreci uzun zaman alabilir.
Tematik analiz ne zaman kullanılmalıdır?
Tematik analiz, çeşitli çalışmalara uyarlanabilen değerli bir analiz türüdür. Ancak özellikle ne zaman size daha verimli fırsatlar sunar diye soracak olursanız, bunlar:
- Bir olguyu açıklarken: Herhangi bir durumun nedenlerini keşfetmek için değerli bir araştırma yöntemidir. Anlatı analizine çok benzer şekilde, anlatıcıların öznel ifadelerini, deneyimlerini ve anlatılarını tema grupları etrafında toplar. Bu şekilde durum hakkında detaylı bilgi edinirsiniz.
- Nitel verileri yorumlarken: Açık uçlu sorularla hazırlanan anketlerin ve görüşmelerin incelenmesinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Farklı kalıpları titizlikle belirler ve yorumlanabilir hale getirir. Böylece, işletmenizde önemli kararlar alırken kullanabileceğiniz veriler elde edersiniz.
- Teoriler ve hipotezler geliştirilirken: Araştırmacılar, teorilerini test etmek ve kurmak için bu yöntemi kullanırlar. Bu analiz tarafından sağlanan teorik çerçeve ile çok düşük bir hata payıyla sonuçlara ulaşırlar. Böylece, herhangi bir uygulamanın temeli hazırlanır.
İçerik analizi vs. Tematik analiz
İki farklı nitel araştırma yöntemi olarak verileri incelemek için kullanılırlar. Ancak odak noktaları farklıdır. İçerik analizi bir metindeki içeriği ve sözcüklerin, imgelerin ya da ifadelerin sıklığını ölçer. Tematik analiz ise bu içeriklerdeki ortak temaları ve örüntüleri ortaya çıkarır ve yorumlar. Diğer özellikler aşağıdaki gibidir:
- Her iki analiz türünde de nitel verileri inceleyebilirsiniz.
- Her iki yöntem de gizli desenleri keşfeder.
- Her iki yöntem de teorik altyapılar hazırlamak için uygundur.
- İçerik analizi, nicel verileri incelemek için daha uygun bir yöntemdir.
- Tematik analiz genellikle tümevarımsal bir araştırma yöntemi kullanır.
Tematik analiz hakkında sıkça sorulan sorular
Tematik analiz hakkında merak ettikleriniz mi var? Bu nitel veri analizi yöntemiyle ilgili sık sorulan soruların yanıtlarını burada bulabilirsiniz.
Braun ve Clarke'ın tematik analizi iyi bilinen bir yaklaşımdır. Bu yöntem altı adımdan oluşur ve yinelemeli bir süreçtir. Bu altı adım; verilerin tanınması, kodların oluşturulması, temaların oluşturulması, temaların gözden geçirilmesi, temaların sınıflandırılması ve örneklerin yerleştirilmesidir. Böylece bu yinelemeli süreç sayesinde araştırma adım adım işlenir. Sonuçta odak metin hakkında en doğru sonuca ulaşılır.
Semantik yaklaşım, verileri açık bir şekilde incelemek için kullanılır. Metin, görsel veya işitsel verilerin yalnızca yüzey yapısıyla ilgilenir. İfadeleri tanımlayıcı bir şekilde yapılandırır ve bunlardan temalar türetir.
Bu analizin iki ana kanalı tümdengelim ve tümevarım yöntemleridir. Tümevarımsal tematik analiz, veriye herhangi bir şey yüklemeden verinin kendisini ortaya çıkarmaya çalışır. Tümdengelimli tematik analiz ise ön kabuller ya da kuramlar etrafında şekillenir ve araştırmacının hedeflerine ve sorularına yanıt bulmaya çalışır. Her iki yöntem de incelenen verinin niteliğine ve araştırmanın amacına bağlı olarak olumlu ve olumsuz unsurlar içerir.
İnsanlar istatistiksel araçları düşündüklerinde çoğunlukla nicel yöntemler akıllarına gelir. Tematik analiz ise anketler, gözlemler, görüşmeler ve odak grupları gibi öznel görsel, işitsel ve metinsel verilerin incelenmesiyle ilgilidir. Bu odaklanma ve sayısal verilerin yokluğu tematik analizi istatistiksel bir araç olmaktan alıkoymaktadır.
Kod oluşturabilmeniz için öncelikle üzerinde çalışacağınız verilerin oluşturulmuş ve işlenmeye hazır olması gerekir. Ardından nitel analiz yazılımı kullanarak verilerinizi organize bir şekilde yönetin. Bu aynı zamanda aynı anda çalışan farklı araştırmacıların işlerini de hızlandıracak ve kolaylaştıracaktır. Kodlama kararlarınızı takip etmeyi unutmayın. Son olarak, kendi kararlarınızın verilerin yorumlanması üzerindeki etkisini göz ardı etmeyin.
Özetlenecek önemli noktalar
Bu makalede tematik analizin temelleri açıklanmıştır. İlk olarak, tematik analiz genel kavramıyla tanımlanmıştır. Makale, bu analizi hangi adımlarla gerçekleştirebileceğiniz üzerinde durmuştur. Tematik analiz örnekleri ve yaklaşımları farklı başlıklar altında açıklanmıştır.
Tematik analizin artıları ve eksileri listelenmiş; analizin hangi durumlarda kullanılabileceği örneklerle açıklanmıştır. Son olarak, makalenin sonunda tematik ve içerik analizi arasındaki farklardan bahsedilmiştir. Okumayı tamamladığınızda, artık veri araştırmalarınızı sistemli ve doğru şekilde yürütebileceksiniz.
