Teşhis analizi: Tanım, araç ve örnekler

Tıpkı bir doktorun hastasına teşhis koyması gibi bir analist de bir eğilimin, örüntünün veya herhangi bir durumun nedenini bulmak için teşhis analizi yapar. Ancak elbette doktorun tekniklerinden farklı olarak teşhis koymak için veri madenciliği ve korelasyon analizi gibi teknikler gerekir. Kurumlar ve şirketler ise bu tekniklerle üretilen verilerle daha sağlam adımlar atabilir.

Ancak tanısal analizin ne işe yarayacağı konusunda bir sınır çizmek gerekir. Bu yöntem, açıklayıcı ve tahmine dayalı analiz arasında bir kesişme noktası olarak düşünülebilir. Açıklayıcı analizden daha detaylı bir açıklama verir ancak tahmine dayalı analiz gibi bu açıklamalar üzerine spekülasyon yapmaz.

Bu makalede, teşhis analizinin ne zaman ve nasıl kullanılacağına dair bilgiler, örneklerle birlikte paylaşılmıştır.

Teşhis analizi nedir?

Teşhis analizi, işletmeler ve kuruluşlar tarafından bir durumun neden ortaya çıktığını yanıtlamak için kullanılan bir veri analitiği türüdür.

Buradaki “Neden” sorusu önemlidir çünkü açıklayıcı analiz “Ne olduğunu” araştırırken teşhis analizi durumu ortaya çıkaran faktörleri inceler.

Teşhis analizi hangi durumlarda kullanılmalıdır?

Veri analitiğinde teşhis analizinin ne zaman kullanılacağını bilmek etkili sonuçlar için önemlidir. İşletmeler özellikle dönüm noktalarında ve önemli bir olay öncesinde verileri analiz ederek daha tutarlı adımlar atmaya çalışır. Teşhis analizi, gerçek hayat senaryolarını daha derinlemesine incelemek için kullanıldığında değerli içgörülerin ortaya çıkmasını sağlar. Teşhis analizinin ne zaman kullanılacağını daha iyi anlamak için belirli senaryolar aşağıda listelenmiştir:

Teşhis analizi yapmak için en iyi zamanlar

Teşhis analizi kullanmanın faydaları

Araştırmada teşhis analizini kullanmak her işletme ve kuruluşun ayrılmaz bir parçasıdır. Bu, teşhis analizinin açıklayıcı analiz ile tahmine dayalı ve kuralcı analiz arasındaki orta nokta olduğu anlamına gelir. Teşhis analizinin bu konumunu bilmek analizin yönünü belirlemeye ve sorunlara daha kolay çözüm bulmaya yardımcı olacaktır. Teşhis analizi genel olarak aşağıdaki avantajlara sahiptir:

Teşhis analizi kullanmanın avantajları

✅Araştırmacılara kalıpları belirleme konusunda yardımcı olur. Bu kalıplar, sorunun köküne ulaşmak için ipuçları olarak kullanılır ve büyük resmi ortaya çıkarır.

✅Karar verme sürecini basitleştirir. İşletmeler, analizi gelecekteki adımlarını stratejilendirmek için bir temel olarak kullanabilir.

✅Geçmiş verileri anlamayı kolaylaştırır. İstatistiksel modeller, araştırmanızda veya hipotezinizde gözden kaçırdığınız birçok veri noktasını size gösterebilir.

✅Çok çeşitli analizler için bir temel oluşturur. Teşhis analizini ilerlettiğinzde tahmine dayalı analize ulaşırsınız. Tahmine dayalı analizi ilerlettiğinizde ise kuralcı analize ulaşırsınız.

Teşhis analizi yöntemleri

Hangi yöntemi veri analizinizin amacı için seçtiğiniz önemlidir. Her zaman farklı yöntemlere başvurabilir, kendiniz yeni bir yöntem geliştirebilir veya birçok yöntemi bir arada kullanabilirsiniz. Ancak etkinlikleriyle öne çıkan tanısal analiz teknikleri şunlardır:

Teşhis analizi yöntemleri

1. Kök neden analizi

Çok basit bir şekilde, bir durumun neden meydana geldiğini, neden başka bir durumun onu takip ettiğini ve neden böyle devam ettiğini bulmaya çalışır. Bu tür bir analiz “Beş Neden” olarak adlandırılır ve nedenlerin nedenlerine ulaşmak için sağlam bir yöntem olarak kabul edilir.

2. Korelasyon analizi

İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi inceleyerek olayların başlangıçtaki nedenlerini ortaya çıkarmayı amaçlar. Bu değişkenler arasındaki güç dengesi ölçüldüğünde ortaya çıkan sonuç bazı olguları matematiksel olarak açıklayabilir.

3. Regresyon analizi

Bağımsız değişken ile bağımlı değişken arasındaki ilişkinin sonucu, sorunun kaynağını bulmak için kullanılabilir.

4. Balık kılçığı diyagramı

Balık kılçığı diyagramı, balık kılçıkları arasına farklı neden kategorilerinin yazılmasıyla oluşturulan çok basit bir yöntemdir. Özellikle ürün tasarımı, üretimi ve pazarlamasında kullanılır.

5. Pareto analizi

Bir durumla ilgili birçok sorunu listeler ve hangisinin önce çözülmesi gerektiğini tahmin eder. Pareto analizine göre  sorunların %80'i nedenlerin %20'sinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, öncelik en fazla etkiye neden olan eylemi bulmaktır.

Teşhis analizi araçları

Modern dünyada, birçok yönden işletmelerin gözdesi haline gelen yapay zeka analiz çağına ulaştık. Örneğin, analiz sürecini hızlandırıyor, yoğun verileri işliyor, ayrıntıları ortaya çıkarıyor ve karar verme sürecinize doğrudan etki ediyorlar. Bu programların neler olduğunu merak ediyorsanız, işte size yaygın olarak kullanılan beş teşhis analizi aracı:

Teşhis analizine ilişkin hayatın içinden örnekler

Teşhis analizi her zaman geçmişin karanlık verilerine ışık tutmanıza yardımcı olmaya hazırdır. Her zaman bir nedeni etkileyen başka bir neden olabilir ve detaylı bir analiz olmadan ortaya çıkarılamayabilir. Bu nedenle, nedenleri anlamak için yapay zeka yardımıyla çözümler üretebileceğiniz modeller oluşturabilirsiniz. 

Sizinle teşhis analizi konseptine alışmanıza yardımcı olacak üç örnek paylaşacağım:

1. Satış performansı analizi

Herkesin bildiği gibi bir işletmenin satışları her zaman aynı olmaz. Satışlarınız mevsimsel faktörler, rakip şirketler, yeni teknolojilerin ortaya çıkması vb. nedenlerle değişebilir. Bu değişiklikler gözle görülebiliyorsa konjoint analizi gibi nicel bir analiz müşterilerinize daha iyi hizmet sunmanıza yardımcı olabilir.

Ancak bazen bu nedenler çok belirgin olmayabilir veya görünür olsalar bile hangisinin en büyük etkiye sahip olduğunu bilmek de önemlidir. Bu nedenle, bunu ancak teşhis analizi ile kök nedenlere ulaşarak başarabilirsiniz.

2. Müşteri kaybı nedenini anlama

Müşteri kaybı her işletme için kaçınılmaz bir sorundur. Bununla başa çıkabilen işletmeler hiçbir şey kaybetmezken, bunu yapamayan işletmeler büyük darbeler alır. Bu nedenle teşhis analizi hayati önem taşır. Elbette size yardımcı olabilecek tek analiz türü bu değildir. Şirketinizin dış ve iç faktörlerini incelemek için durum analizini kullanabilirsiniz.

Teşhis analizi ise modelleme teknikleriyle müşterilerinizin ürün kullanım alışkanlıklarını, ödeme yöntemlerini, şikayetlerini ve memnuniyetlerini tek tek analiz etmenizi sağlar. Bu sayede nelere odaklanmanız gerektiğini, örneğin daha iyi bir müşteri temsilcisine ihtiyacınız olabileceğini tespit edebilirsiniz.

3. Çalışanlarınızın şirketten ayrılma nedenleri

Şirketler bazen yüksek çalışan devir hızıyla karşı karşıya kalabilir. Bu soruna müdahale edebilmek için doğru bir teşhis koymak önemlidir. Bir teşhis analizi modeli oluşturabilir ve sorunları ortaya çıkarmak için çalışanlarınızla yaptığınız iş memnuniyeti anketlerinden elde ettiğiniz verileri kullanabilirsiniz. Dilerseniz, şirketinizin kimliğini geliştirmek için anlatı analizi gibi nitel bir analiz yöntemi kullanabilirsiniz.

Teşhis analizine geri dönelim: Örneğin, çalışanlar en büyük şikayetlerinin maaş düzeyi olduğunu söylüyorsa teşhis analizi bu konuya dikkat etmeniz gerektiğini gösterecektir.

Sonuç

Sürekli değişen iş dünyasında, teşhis analizi bir pusula olarak görülebilir. Bu tür bir analiz yöntemi, işletmelere veri okyanusunda yollarını bulmaları için gerekli araçları sağlar. Ağırlıklı olarak güçlü analiz araçları kullanarak olayları ve nedenleri anlamak için kullanılır. 

Bu makale, iş analitiğinde daha iyi olmanıza yardımcı olmak için gerçek hayattan örnekleri ve analiz yöntemlerini sizlerle paylaşıyor. Makaleyi okuduktan sonra teşhis analizini gelişiminiz için etkili şekilde kullanabileceksiniz.